De klachten van mensen met MS veranderen gedurende het leven. Waar bij jonge mensen met MS aanvallen met neurologische uitval en daarna herstel op de voorgrond staan, ondervinden mensen met MS op latere leeftijd vaker een geleidelijke achteruitgang in loopfunctie. Het team van MS centrum ErasMS wil deze ontwikkeling begrijpen, door mensen met MS van alle leeftijden te bestuderen.
“Voor zowel mensen met als zonder MS is leeftijd van grote invloed op het functioneren van het lichaam”, zegt Joost Smolders, neuroloog en hoofd van MS centrum ErasMS. “In hersenen van kinderen en jongvolwassenen zie je volop ontwikkeling en uitrijping tot een leeftijd van 25-30 jaar. Hierna beginnen we allemaal hersenweefsel in te leveren. Ook het afweersysteem komt een heleboel nieuwe ziekteverwekkers tegen op kinderleeftijd en is er volledig op gericht zich hiertegen te trainen. Op oudere leeftijd wordt ons afweersysteem steeds minder flexibel en hangt op sommige fronten ook echt uitgeput in de touwen.”
Deze factoren zijn waarschijnlijk ook belangrijk voor het beloop van het ziekteproces van MS. Op de kinderleeftijd en jongvolwassen leeftijd komen aanvallen van neurologische uitval het meest voor als uitingsvorm van MS. Op oudere leeftijd wordt vaker langzame achteruitgang gezien. “We denken dat op zichzelf staand normale veranderingen in veroudering van afweersysteem en hersenweefsel van grote invloed zijn op het beloop van MS.” Een actueel voorbeeld is blootstelling aan het Epstein Barr Virus (EBV). Hoewel 90% van de mensen dit virus bij zich draagt, worden afweerstoffen tegen dit virus in vrijwel alle mensen met MS terug gevonden. Met name het krijgen van een eerste blootstelling aan EBV op oudere leeftijd hangt samen met een groter risico op de ontwikkeling van MS. EBV heeft als hangplek specifieke witte bloedcellen van het afweersysteem (B-cellen), die eerder werk van MS centrum ErasMS ook in verband heeft gebracht met het beloop van MS. Interessant genoeg nemen deze cellen ook met toenemende leeftijd toe. Stichting MS Research ondersteunt een onderzoeksproject binnen MS centrum ErasMS (aan dr. Marvin van Luijn, immunoloog) om de rol van deze cellen in MS nog beter te begrijpen. Smolders: “Dit is superspannend onderzoek, waarbij we het hele verhaal van een persoon met MS vanaf de eerste klacht tot aan een meer vergevorderd ziekteproces proberen te begrijpen. De opbouw van het MS centrum geeft een unieke mogelijkheid om dit stap voor stap in kaart te brengen.”
MS centrum ErasMS huist in het Nationaal kinder MS centrum (dr. Rinze Neuteboom, kinderneuroloog) en kan dus mensen met MS vanaf jonge kinderleeftijd tot aan senioren bestuderen. Verder zijn er binnen het onderzoeksprogramma speciale programma’s om volwassenen met een eerste aanval van MS, maar ook meer gevorderde en progressieve MS te bestuderen. “We werken intensief samen met partners binnen en buiten de regio om zoveel mogelijk mensen met MS bij dit onderzoek te betrekken. Omdat iedere persoon met MS anders is, leren we van iedere patiënt weer andere dingen.” Aanvullend wordt in samenwerking met de Hersenbank voor MS ook hersenweefsel van mensen met MS na overlijden bestudeerd. “Op deze manier hebben we mensen met MS van alle leeftijden in beeld, en kunnen we naar overeenkomsten maar ook verschillen zoeken tussen deze mensen,” licht Smolders toe. Als uitkomsten bestudeert het team van ErasMS vooral de klachten van patiënten, afwijkingen op MRI en functie van het afweersysteem, maar vooral ook de invloed van genen en omgevingsfactoren hierop.
“Het kloppend hart van MS centrum ErasMS is de intensieve samenwerking tussen zorgverleners, klinisch onderzoekers en laboratorium onderzoekers binnen de afdelingen neurologie, immunologie en het Sophia Kinderziekenhuis van het Erasmus MC.” MS centrum ErasMS werd in 2005 opgericht door neuroloog Rogier Q. Hintzen (overleden in 2019). “In deze zin was Rogier echt een visionair, en bouwen we constructief verder op zijn visie dat we vooral meer over MS kunnen leren door goed naar mensen met MS te kijken en te luisteren. Met fundamenteel en translationeel wetenschappelijk onderzoek proberen we het ziektebeloop zoals deze geldt voor de individuele persoon met MS te begrijpen, zowel op de kinder- als op de oudere leeftijd.” De programmasubsidie van Stichting MS Research draagt bij aan de mogelijkheid om het volledige onderzoeksprogramma over de gehele levensloop vorm te geven.
Joost Smolders (l) en Marvin van Luijn (r) MS centrum ErasMS
