Wat zijn de oorzaken van MS?

Duidelijk is dat er niet één oorzaak is. Er zijn er meerdere die een rol spelen bij het ontstaan van MS. Het vinden van de oorzaken lijkt op puzzelen. Een ingewikkelde puzzel helaas, omdat MS een complexe ziekte is, met diverse vormen. Dankzij onderzoek zijn al veel puzzelstukjes gevonden die onderdeel zijn van de oorzaken, zoals virussen, man-vrouw verschillen, bloed-hersenbarrière, betrokkenheid van het afweersysteem en erfelijke aanleg, maar ook de invloed van vitamine D en roken. Dankzij wetenschappelijk onderzoek begrijpen we ook steeds beter welke factoren van invloed zijn op het ontwikkelen van MS en hoe zij processen in het lichaam beïnvloeden. Maar hoe MS precies ontstaat, waarom de een wel en de ander geen MS krijgt, waarom het bij de ene persoon een gunstig verloop kent en bij de ander heel ernstig – naar de antwoorden op deze vragen wordt momenteel hard gezocht.

Stichting MS Research draagt hieraan bij. 64% van onze subsidies gaat naar onderzoek en ongeveer de helft hiervan gaat naar onderzoek naar de oorzaken van MS.

Hoe werkt MS?

MS is een chronische, progressieve ziekte waarbij ontstekingen ontstaan in het centrale zenuwstelsel. MS tast de isolatielaag (myeline) van de zenuwen aan, waardoor het centrale zenuwstelsel bepaalde signalen niet goed kan verwerken. Door onderzoek weten we dat bij mensen met MS verschillende biologische processen en mechanismen zijn verstoord. Zo zijn er bijvoorbeeld verstoringen in het afweersysteem, openingen in de bloed-hersenbarrière en de afbraak en verstoorde aanmaak van myeline en schade aan het zenuwweefsel. Deze processen beïnvloeden en versterken elkaar, en dat maakt het lastig om te ontrafelen waar en hoe MS in het lichaam begint.

Doneer en help samen met ons MS de wereld uit

Uw donatie is van groot belang. Met uw steun is en blijft MS-onderzoek mogelijk.

Ons afweersysteem

Uit onderzoek weten we dat het afweersysteem bij MS een grote rol speelt. Bepaalde cellen van het afweersysteem breken namelijk myeline rondom de zenuwbanen af. Ons afweersysteem bestaat uit allerlei soorten cellen, met ieder een eigen functie. Doordat deze afweercellen samenwerken en elkaar aanvullen, is ons lichaam beschermd tegen heel veel verschillende soorten ziekteverwekkers. Bij mensen met MS is dit afweersysteem echter ontregeld. Afweercellen dringen daardoor vanuit de bloedbaan het centrale zenuwstelsel binnen en veroorzaken ontstekingen en schade aan de myeline. Ook de afweercellen van de hersenen, zogenaamde microgliacellen, dragen bij aan deze ontstekingen. Deze afweercellen dragen in verschillende stadia van de ziekte bij aan zowel positieve als negatieve gevolgen van het ziekteproces.

MS-medicijnen onderdrukken op verschillende manieren het afweersysteem. Zo zijn er middelen die afweercellen minder actief maken, middelen die voorkomen dat afweercellen de hersenen binnendringen en middelen die schadelijke afweercellen verwijderen uit het bloed. MS-medicatie kan bij veel mensen met MS de ziekte afremmen, maar de geleidelijke achteruitgang kunnen ze nog niet volledig stoppen. Onderzoek laat zien dat naast het afweersysteem, ook de bloed-hersenbarrière, myeline en schade aan zenuwweefsel bijdragen aan het ziekteproces.

Bekijk hier hoe je de ondertiteling kan aanzetten in je browser

Speelt u een YouTube-video af op de computer? Zet de ondertiteling dan aan met de knop  icoon ondertiteling rechtsonder. Ziet u de knop niet? Klik dan eerst op de video, zodat ook de afspeelbalk in beeld komt. De knop staat daar rechtsonder.

Staat de ondertiteling niet in de gewenste taal, ga dan naar de instellingen knop icoon instellingen rechtsonder. Kies voor ondertiteling, automatisch vertalen en zoek de gewenste taal in de lijst.

het zenuwstelsel wordt beschermd door de bloed-hersenbarrière. deze ligt als een deken over de hersenen.
Bloed-hersenbarrière

Bloed-hersenbarrière

Het centrale zenuwstelsel is een zeer belangrijk onderdeel van het lichaam. Gelukkig wordt het zenuwstelsel beschermd door de bloed-hersenbarrière. Dit is een aaneengesloten rij van cellen en eiwitten tussen het bloed en het centrale zenuwstelsel. Deze barrière vormt een natuurlijke grens om de hersenen te beschermen tegen bijvoorbeeld schadelijke stoffen en ziekteverwekkers in het bloed. Bij MS ontstaan ‘lekken’ in de bloed-hersenbarrière, waardoor ook schadelijke afweercellen uit het bloed de hersenen kunnen binnendringen. Deze cellen veroorzaken ontstekingen en beschadigen de myeline.

Doneer en help samen met ons MS de wereld uit

Uw donatie is van groot belang. Met uw steun is en blijft MS-onderzoek mogelijk.

Myeline

Myeline vormt een beschermende laag, ook wel isolatielaag genoemd, rondom onze zenuwbanen. Het zorgt ervoor dat signalen vanuit onze hersenen snel worden doorgegeven naar de plaats in het lichaam waar een bepaalde actie moet ontstaan. Deze signalen brengen alle processen in het menselijk lichaam op gang. Myeline voorkomt ook dat een signaal onbedoeld overspringt naar een naastliggende zenuwbaan. Bij MS raakt myeline beschadigd. Signalen worden slechter en uiteindelijk helemaal niet meer doorgegeven. In het begin van de ziekte kan het lichaam de schade aan myeline nog (deels) herstellen. Myeline-vormende cellen, dat zijn zogenaamde oligodendrocyten, spelen hierbij een belangrijke rol. Maar uiteindelijk kan het lichaam de schade niet meer herstellen.

Door onderzoek weten we nu hoe myeline wordt gemaakt en waarom de aanmaak van myeline bij mensen met MS is verstoord. De volgende complexe stap is het vinden van een manier om de schade aan myeline te herstellen. Lees meer over onderzoek naar myeline en MS.

 

een grafische weergave van 3 zenuwcellen met een myeline laag die beschadigd waardoor signaaloverdracht verslechterd en zelfs niet meer plaatsvindt
Afbraak van myeline in een zenuwcel.

Schade aan zenuwweefsel

Door ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg raakt myeline, de isolatielaag rond de zenuwen, beschadigd. In MS speelt daarnaast een tweede ziekteproces, waarbij zenuwen ook zonder ontsteking beschadigd raken. De oorzaak hiervan is nog onbekend. Zenuwcellen of de verbindingen tussen deze zenuwcellen sterven af. Dit wordt ook wel neurodegeneratie genoemd. De schade aan de zenuwen zorgt voor een geleidelijk verlies van lichamelijke en/of cognitieve functies, dat kenmerkend is voor de progressie bij MS.

trechter met tandwieltjes waarin oorzaken van ms samenkomen zolas afweersyteem, vitaminen, hormonen, virussen, roken, darmflora
Wat veroorzaakt MS?

Erfelijke en omgevingsfactoren in MS

Helaas is nog niet bekend wat de aanleiding is om MS te ontwikkelen. Onderzoekers denken dat een combinatie van erfelijke factoren en factoren uit de omgeving de aanleiding zijn voor MS, al dan niet samen. Zo zijn er aanwijzingen dat virusinfecties een rol spelen. Met name roken en een tekort aan vitamine D in de jeugd, maar mogelijk ook later in het leven, geven een verhoogd risico op het ontwikkelen van MS en mogelijk ook het krijgen van aanvallen. Het krijgen van MS is helaas nooit te herleiden tot een enkele oorzaak. Dat maakt het onderzoek complex. Meer onderzoek is nodig om de antwoorden te vinden en alle puzzelstukjes te kunnen leggen.

Doneer en help samen met ons MS de wereld uit

Uw donatie is van groot belang. Met uw steun is en blijft MS-onderzoek mogelijk.

Is MS erfelijk?

MS is niet erfelijk, ook al spelen erfelijke factoren wel een rol. De kans dat familieleden van mensen met MS, zoals een kind of broer en zus, ook MS krijgen is heel klein: tussen de 1 en 3%. Zelfs eeneiige tweelingen – met precies hetzelfde erfelijke materiaal – ontwikkelen vaker niet dan wel allebei MS. Gemiddeld heeft iemand in Nederland een kans van 1 op 700 om MS te krijgen, in sommige families is deze kans dus iets hoger.

De kans op MS neemt toe wanneer mensen dezelfde genen hebben, maar er is niet één gen dat MS veroorzaakt. Sterker nog, er zijn minstens 230 genetische variaties waarvan we weten dat ze met MS verband houden. Een mens heeft echter in totaal meer dan 20.000 genen. Hoe meer van deze MS-risico genen een persoon heeft, hoe groter de kans is dat hij/zij MS ontwikkelt. hier wordt ook onderzoek naar gedaan.

 

Welke rol spelen hormonen in MS?

Als het gaat om MS, zijn er duidelijke verschillen tussen vrouwen en mannen: Tweemaal zoveel vrouwen als mannen krijgen MS. Daarentegen verloopt de ziekte bij mannen vaak ernstiger. Waarschijnlijk spelen hormonen hierbij een belangrijke rol. Een aanwijzing hiervoor is dat vrouwen met MS tijdens een zwangerschap een veel kleinere kans hebben om een aanval te krijgen.

Welke rol spelen virussen in of bij MS?

Sommige onderzoekers hebben aanwijzingen gevonden dat veel voorkomende virale kinderziekten een aanzet kunnen geven tot het ontwikkelen van MS. Er is echter niet één specifiek virus gevonden dat bijdraagt tot het ontstaan van MS. De virussen verstoren het afweersysteem of brengen indirect een proces op gang waarbij het afweersysteem het eigen lichaam begint aan te vallen. Deze theorie is echter nog niet bewezen. Ook mensen die geen MS hebben, zijn namelijk als kind aan deze virussen blootgesteld.

Zo wordt het Epstein-Barr virus, bekend van de ziekte van Pfeiffer, vaak genoemd als een risicofactor voor MS. Mensen die tijdens hun jeugd hiermee geïnfecteerd raken, hebben als volwassenen een grotere kans op het ontwikkelen van MS. Echter, veruit de meeste mensen met dit virus krijgen geen MS. Het virus is dus niet de enige oorzaak dat iemand MS ontwikkelt.

 

Welke rol spelen zonlicht en vitamine D in het ontstaan van MS?

MS komt minder vaak voor in gebieden dicht bij de evenaar. Mensen die daar leven ontvangen het hele jaar door veel zonlicht en maken daardoor meer vitamine D aan. De belangrijkste bron van vitamine D is namelijk de zon. Onder invloed van het zonlicht op de huid maakt ons lichaam dit vitamine aan. Meer natuurlijke vitamine D biedt mogelijk extra bescherming tegen ziektes waarbij het afweersysteem een rol speelt, zoals MS. Onderzoek laat zien dat een gebrek aan vitamine D vóór de geboorte of in de vroege kinderjaren het risico op het ontwikkelen van MS op latere leeftijd kan vergroten. Een tekort aan vitamine D is mogelijk ook van invloed op het ziekteverloop van MS.

Welke invloed heeft roken op MS?

Roken is slecht voor je gezondheid en dat geldt ook voor mensen met MS. Het is bekend dat mensen die roken of hebben gerookt in vergelijking met mensen die niet roken, een wat grotere kans hebben op het krijgen van MS. Daarbij geldt: hoe groter en langer de blootstelling aan sigarettenrook, hoe hoger het risico.

Het is bekend dat roken ook een negatief effect heeft op het ziekteverloop. Artsen adviseren daarom mensen met MS om niet te roken of te stoppen met roken.