Nina Fransen rondde in 2021 haar promotieonderzoek af waarin ze een nieuw licht wierp op dit onderwerp. Ze onderzocht hersenweefsel dat door mensen met vergevorderde MS na overlijden was gedoneerd aan de Nederlandse Hersenbank voor MS (NHB-MS).
Nina Fransen
Ons afweersysteem bestaat uit verschillende soorten afweercellen, met ieder een eigen specialiteit. Hierdoor is ons lichaam beschermd tegen tal van ziekteverwekkers. Bij MS is het afweersysteem echter ontregelt. Afweercellen raken overactief en veroorzaken schade in de hersenen en het ruggenmerg. Eén soort afweercellen zijn de zogenaamde T-cellen. Het is al lang bekend is dat deze T-cellen een schadelijke rol spelen in MS. Daarom zijn er verschillende MS-medicijnen ontwikkeld die deze cellen remmen. In de vroege fase van MS zijn medicijnen die T-cellen aanpakken effectief. Naarmate de ziekte vordert, kunnen deze medicijnen helaas steeds minder goed en uiteindelijk niet meer de achteruitgang remmen. Er werd daarom lang aangenomen dat deze T- cellen in vergevorderde MS niet meer actief zijn. Nina Fransen, nu in opleiding tot patholoog bij het UMC Utrecht, rondde in 2021 haar promotieonderzoek af waarin ze een nieuw licht wierp op dit onderwerp.
Nina onderzocht hersenweefsel dat door mensen met vergevorderde MS na overlijden was gedoneerd aan de Nederlandse Hersenbank voor MS (NHB-MS). Samen met haar collega’s bestudeerde Nina ruim 7500 MS-laesies onder de microscoop. Hierin vond ze dat bij 78% van de mensen er nog steeds T-cellen aanwezig zijn in het hersenweefsel dat is beschadigd door MS.
Door verder in te zoomen op deze T-cellen, ontdekte Nina dat ze de kenmerken hadden van zogenaamde geheugen T-cellen. Dit zijn cellen die niet direct uit het bloed komen, maar langere tijd in het hersenweefsel ‘wonen’. Bij mensen met MS vond Nina deze cellen in de MS-laesies, terwijl bij mensen zonder MS de cellen meer rondom te bloedvaten zitten. Dit geeft aan dat T-cellen waarschijnlijk een rol spelen in de activiteit van de laesies.
Het verklaart echter nog niet waarom in de latere fase van MS medicatie gericht tegen T-cellen niet meer werkt. Hiervoor bekeek Nina ook biopten van hersenweefsel van mensen met beginnende MS. In dit weefsel waren naast de geheugen T-cellen, ook T-cellen uit de bloedsomloop aanwezig. Nina denkt daarom dat medicijnen wel effect hebben op T-cellen uit het bloed, maar de geheugen T-cellen in het weefsel moeilijk kunnen bereiken. Omdat in de latere fase van MS alleen nog deze geheugen T-cellen aanwezig zijn, heeft de medicatie dan geen effect meer.
Het onderzoek naar de T-cellen was slechts één aspect van Nina’s onderzoek. Daarnaast bekeek ze o.a. ook een ander type afweercel, de B-cel. Nina ontdekte dat hoe minder B-cellen iemand met MS in diens laesies had, hoe minder ernstig het ziektebeloop was. Hetzelfde gold voor de mate van activiteit van de laesies zelf: hoe meer actieve laesies, hoe progressiever het verloop van MS.
Al deze bevindingen geven meer inzicht in de bijdrage van verschillende soorten afweercellen in MS. Ook helpt het ons begrijpen waardoor het beloop van de ziekte verschilt tussen mensen. Het verklaart waarom sommige medicatie op een zeker moment niet meer effectief is, en waarom MS bij de één meer progressief is dan bij de ander. Met deze kennis kunnen we verder kijken, bijvoorbeeld naar hoe de T- en B-cellen in de late fase van MS wel bereikt kunnen worden. Nina hoopt dat de bevindingen van haar onderzoek uiteindelijk leiden tot een nieuwe therapie die ook werkzaam is bij mensen met een vergevorderde MS.
Het onderzoek van Nina werd gefinancierd door Stichting MS Research en beschreven in het magazine Medisch Contact, een (betaald) vakblad voor medisch professionals. Dit artikel is gebaseerd op het interview van Nina met Medisch Contact, welke te vinden is de editie van oktober 2022.
