Het was maart 2020. En toen ging opeens het laboratorium dicht en zaten we thuis! Tijdens de eerste coronagolf en lockdown werden ook onderzoekers gedwongen om vanuit huis te werken. Voor promovendi is dit een schrikbeeld, zij moeten presteren en binnen 3 of 4 jaar hun proefschrift te voltooien. Twee van hen, Anneke Miedema en Marion Wijering, kijken terug op deze eerste onzekere periode. ”Het was een leerzame periode die heeft geleid tot een mooi wetenschappelijk artikel.”
Anneke en Marion zijn beiden werkzaam bij MS Centrum Noord Nederland. In hun promotieonderzoek worden zij begeleid door professor Bart Eggen en dr. Susanne Kooistra. Begin 2020, kreeg Bart Eggen een uitnodiging van het wetenschappelijke tijdschrift Frontiersin Molecular Neuroscience. Hij werd gevraagd om een overzichtsartikel te schrijven over de diversiteit van microglia. Deze afweercellen van het centrale zenuwstelsel spelen een belangrijke rol in MS. Hoe kan het dat deze kleine afweercellen er zo verschillend uit kunnen zien? En waardoor gedragen de cellen zich zo verschillend, bijvoorbeeld bij MS? Hij besloot voor deze klus de hulp in te schakelen van Anneke en Marion.
Belang van een review Wereldwijd wordt enorm veel onderzoek naar MS gedaan. Elke dag verschijnen meerdere publicaties met nieuwe inzichten en resultaten. Het is haast een dagtaak om al deze literatuur te lezen. Daarom maken wetenschappers gebruik van het review. Een review is een overzichtsartikel waarin de laatste kennis over een specifiek onderwerp wordt samengevat. Daarbij wordt ook benoemd of er veel of weinig bewijs is en welke onderdelen nog niet zijn onderzocht. Review-artikelen worden geschreven door experts op basis van uitgebreid literatuuronderzoek. Een review geeft dus op een snelle en overzichtelijke manier informatie over een bepaald onderwerp. Deze kennis vormt een uitgangspunt voor het eigen onderzoek.
Aan de slag “Onze eerste taak was om een opzet te maken”, zegt Marion. “Zoektermen vaststellen, artikelen zoeken, volgorde bepalen, keuze voor bepaalde figuren… Na video-overleg met Bart en Susanne kwam de definitieve opzet tot stand en zijn Anneke en ik aan de slag gegaan om een eerste versie te maken. En voor die eerste versie moesten we eerst veel artikelen lezen. Dat was niet altijd gemakkelijk achter de laptop aan de keukentafel of thuis op de bank met de vele afleidingen die er in huis zijn.”
Anneke: “We hebben ongeveer 160 referenties in ons review staan. Deze hebben we allemaal gebruikt voor het schrijven van ons artikel. Maar het is niet zo dat we alle 160 artikelen van bladzijde één tot en met de laatste bladzijde gelezen hebben. Sommige artikelen lazen we wel helemaal en van andere artikelen lazen we alleen het stuk dat relevant was.”
Marion had nog weinig ervaring met het maken van figuren met behulp van Adobe Illustrator, maar via hun dagelijkse contact via ZOOM of Whatsapp leerde Anneke haar de tips en tricks en is Marion nu ook een expert. De jonge onderzoekers hadden ook wekelijks overleg met hun begeleiders over de voortgang van het review. “Opmerkingen en adviezen van Bart en Susanne konden we verwerken waardoor het review steeds meer vorm kreeg.”
Marion vervolgt: “Inmiddels was het half mei en mochten we weer kleine, kortdurende experimenten plannen op het lab onder strikte voorwaarden. Eind juni werden de regels weer wat versoepeld en waren wij ook weer wat meer op het lab te vinden.
Op 15 juli hebben we onze review opgestuurd naar Frontiers voor zogenaamde peer-review, een beoordeling door collega experts. Na 5 weken kwam het bevrijdende mailtje: het werk was positief beoordeeld en na enkele aanpassingen was het artikel klaar voor publicatie!”
Microglia en MS Inmiddels is het overzichtsartikel van Anneke en Marion gepubliceerd en beschikbaar voor wetenschappers wereldwijd. Het artikel onderschrijft dat microglia vele vormen en functies kunnen aannemen. Ook in de ziekte MS hebben deze kleine cellen meerdere rollen. Zo kunnen zij de aanmaak van myeline stimuleren. Ook helpen de cellen bij het opruimen van het ‘afval’ dat ontstaat wanneer myeline beschadigd raakt. Tot slot zorgen microglia ervoor dat in gebieden waar myeline verdwenen is weer nieuwe oligodendrocyten (de makers van myeline) komen. Er zijn verschillende technieken en manieren om de functie van microglia in het laboratorium te bestuderen. In het artikel staat een overzicht van de voor- en nadelen van deze methoden. Zo weten MS-onderzoekers welke aanpak geschikt is om hun onderzoeksvragen te beantwoorden.
Bijschrift:Inmiddels bevinden wij ons in een tweede lockdown. Thuiswerken is nog steeds de norm. Gelukkig kunnen onderzoekers met de juiste maatregelen en een goede planning nog wel naar het laboratorium om hun experimenten uit te voeren. Daar zijn wij blij om, MS-onderzoek is namelijk veel te belangrijk om te stoppen.
