Bij MS komen schadelijke ontstekingscellen de hersenen binnen vanuit het bloed. Onderzoek van Nina Fransen en haar collega’s van het Herseninstituut leverde een belangrijk aanvullend inzicht op: bij mensen die al langere tijd MS hebben, komen deze ontstekingscellen namelijk ook voort uit geheugencellen in de hersenen. Onlangs publiceerden zij hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift Brain.
Bij de meeste mensen begint MS aanvalsgewijs. Het begin van de ziekte kenmerkt zich door aanvallen van neurologische klachten die vaak weer redelijk goed herstellen. Tijdens die aanvallen in de beginfase verplaatsen witte bloedcellen zich vanuit het bloed de hersenen in. Zo dragen de bloedcellen bij aan de ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg. Bij mensen met een lange ziekteduur verminderen deze aanvallen van klachten en worden de klachten en gevolgen helaas chronisch. “Men dacht jarenlang dat in de loop van de ziekte de agressieve rol van ontstekingscellen afnam. Dit kwam omdat er geen ontstekingsactiviteit zichtbaar was op MRI-scans, afweer-onderdrukkende MS-medicijnen minder effectief worden en aanvallen verdwijnen in de latere fases van MS. Dankzij het weefsel dat hersendonoren geven voor onderzoek bleek echter iets anders… Uit ons onderzoek blijkt namelijk dat er na een lange ziekteduur toch nog aanzienlijke ontstekingsactiviteit in de hersenen plaatsvindt” aldus Nina. De onderzoekers van de groep van professor Huitinga, waar Nina onderdeel van uit maakt, vroegen zich daarom af of witte bloedcellen nog steeds van belang zijn voor de ontstekingsactiviteit in de late fase van de ziekte. De groep ging op zoek naar een antwoord op deze vraag, hetgeen financieel werd mogelijk gemaakt door de deelnemers van de VriendenLoterij en Stichting MS Research.
De onderzoekers richtten zich op een bepaald type witte bloedcel, de T-cel. Hersenweefsel dat overleden mensen met MS gedoneerd hebben aan de Nederlandse Hersenbank voor MS (NHB-MS) werd hiervoor onderzocht. Er zijn T-cellen die via het bloed het lichaam rondgaan, maar er bestaat ook een andere groep T-cellen die permanent aanwezig blijven in weefsel. Deze lokale of ‘residente’ T-cellen nestelen zich in weefsel en bieden langdurige bescherming tegen infecties met virussen. De wetenschappers vonden in het weefsel van hersendonoren met MS juist dit type lokale T-cellen in ontstekingshaarden. Het is nog niet zo lang bekend dat residente T-cellen ook in de hersenen aanwezig zijn. De Huitinga-groep heeft deze cellen recent in kaart gebracht. De ontdekkingen uit dit onderzoek ondersteunen het idee dat de ziekte zich geheel binnen de hersenen afspeelt in de late fase van MS. Witte bloedcellen buiten de hersenen hebben dan nog maar weinig invloed op de ziekte.
De NHB-MS werkt nauw samen ErasMS, het MS-centrum in Rotterdam. Zij hebben veel kennis op het gebied van afweercellen en virussen in MS en bundelen hun krachten met de weefsel-experts van de Hersenbank. “Nu weten we waarom geneesmiddelen waarmee we MS behandelen in de latere fases van de ziekte veel minder werkzaam zijn dan gehoopt”, aldus Joost Smolders, lid van de Huitinga-groep en hoofd van het ErasMS. “Door het gedrag van deze lokale T-cellen beter in kaart te brengen, kunnen we andere oplossingen bedenken voor hoe we het ziekteproces ook bij mensen met langdurige MS wel kunnen remmen.”
De promotie van Nina Fransen vindt plaats op 2 juli 2021.
Mensen met en zonder MS kunnen zich registreren als hersendonor bij de Nederlandse Hersenbank. Zij willen na hun overlijden een bijdrage leveren aan het vinden van oplossingen voor MS. Meer weten? www.hersenbank.nl
