“De dikte van de zenuwlagen van het netvlies kan gemeten worden met een eenvoudige oogscan. Wij willen graag weten of veranderingen hiervan een goede graadmeter zijn voor achteruitgang van MS patiënten. Dit is belangrijk voor het voorspellen van het verloop van MS, en voor het ontwikkelen van nieuwe medicijnen.”
Dr. Jenny Nij Bijvank
Belang: Bij MS wordt de onomkeerbare progressie van de ziekte veroorzaakt door blijvende beschadigingen aan zenuwcellen. Om het mechanisme achter het ontstaan van deze beschadigingen te begrijpen en medicatie te ontwikkelen die gericht is op de progressieve fase van MS, is het noodzakelijk om het proces goed te kunnen meten. Hier onderzoeken wij het innovatieve concept dat de schade aan zenuwcellen in het oog gebruikt kan worden als een maat voor schade aan de zenuwcellen in de rest van het brein.
Methode: De unieke structuur van de zenuwcellen in het netvlies kan worden bekeken door middel van een oogscan, de zogenaamde OCT-scan. Wij willen met deze OCT-scan de mate van schade aan deze zenuwcellen gaan meten bij deelnemers van het ‘Amsterdam MS cohort’. De veranderingen in het netvlies bij deze groep mensen met MS worden vergeleken met de mate van progressie van de ziekte en met beschadigingen in de hersenen gemeten met MRI. Om de klinische achteruitgang volledig in kaart te brengen bekijken we ook specifieke symptomen zoals oogklachten of cognitieve klachten (geheugen- en concentratieproblemen). Tevens zullen we veranderingen in het netvlies meten bij gezonde mensen zonder MS, om te kunnen corrigeren voor ‘normale’ beschadigingen van het netvlies. Daarnaast zullen we de ogen van overleden MS-patiënten gaan bekijken onder de microscoop. Op deze manier kunnen we bekijken in welke specifieke lagen van het netvlies de meeste verandering en/of beschadiging aanwezig is.
Resultaat: Momenteel komen MS patiënten en gezonde controle langs voor de nieuwe meetronde van het Amsterdam MS cohort. Zij krijgen naast een OCT scan en een (nieuwe) OCT angiografie scan, ook (oa.) een MRI scan, neurologisch onderzoek en neuropsychologisch onderzoek. Verder hebben we op basis van de nu beschikbare gegevens gekeken naar veranderingen van het netvlies op OCT bij MS patiënten en gezonde controles. We hebben aangetoond dat het verschil in de dikte van het netvlies tussen beide ogen, betrouwbaar meet of iemand in het verleden een oogzenuwontsteking heeft gehad. Verder zagen we dat bij een lange ziekteduur de jaarlijkse verdunning van netvlies bij MS patiënten niet veel meer uitgesproken is dan bij gezonde controles. Verder hebben we gekeken naar een specifieke laag van het netvlies, de ‘Inner nuclear layer (INL)’. We zagen dat de dikte over 4 jaar tijd afnam bij MS patiënten. Jongere MS patiënten hadden een verdikte INL, waarschijnlijk door inflammatie. Oudere MS patiënten lieten een verdunning zien. Deze verdunning was redelijk vergelijkbaar met oudere controle deelnemers. Het meten van verschillende lagen van het netvlies geeft een indruk van zowel inflammatie als neurodegeneratie bij MS.
Impact: Met OCT kunnen we schade aan zenuwcellen bij mensen met MS op een eenvoudige en snelle manier meten. We verwachten we dat OCT een belangrijke rol zal gaan spelen in het voorspellen van het ziekteverloop. Door het huidige onderzoek weten we steeds beter in welke patiëntengroep dit het meest van belang is en welke lagen van het netvlies hiervoor het meest geschikt zijn. Daarnaast zal de MS patiënt hier belang bij hebben omdat het zal bijdragen aan de zoektocht naar nieuwe medicijnen. Dit blijkt ook uit de nieuwe medicijnenstudie die momenteel wordt opgezet in het Amsterdam UMC door onze onderzoeksgroep. Hierin wordt het effect van een bestaand medicament (Clemastine) onderzocht op het herstel van de beschermlaag rond zenuwen bij mensen met MS. OCT wordt in deze studie gebruikt om het beschermende effect op zenuwcellen op de lange termijn te kunnen meten.
Projectnummer: 18-1027
