“Door dit onderzoek krijgen we een beter inzicht hoe ontsteking en zenuwcelschade in het brein ontstaat. We willen weten welke cellen van het afweersysteem een doorslaggevende rol spelen. Daardoor verwachten we nieuwe aangrijpingspunten te vinden om behandelingen te ontwikkelen die de progressie van MS remmen.”
Prof.dr. Elga de Vries
Belang: Eén van de belangrijkste uitdagingen in het huidige MS-onderzoek is het vinden van een behandeling voor progressieve MS. De oorzaak van deze progressie is schade aan en verlies van zenuwcellen (neurodegeneratie). Uit eerder onderzoek weten we dat het immuunsysteem de myelineschede rondom de uitlopers van neuronen aanvalt, wat leidt tot neurodegeneratie. In MS zien we een verstoring van de immuun balans. Wij hebben recent gevonden dat een bepaalde structuur in de hersenen, genaamd de plexus choreoïdus, is aangedaan tijdens MS. Wij vermoeden daardoor dat dit deel van de hersenen een belangrijke ingang vormt voor afweercellen. In dit project willen we de immunologische veranderingen in deze hersenstructuur en omliggende hersenstructuren in kaart brengen. Met deze kennis kunnen we beter begrijpen hoe ziekteprogressie op meerdere plekken in het brein ontstaat.
Methode: We maken gebruik van een nieuwe techniek genaamd CyTOF. Met de CyTOF kunnen we heel veel verschillende cellen tegelijkertijd meten. We gebruiken hiervoor antilichamen die gekoppeld zijn aan metalen. Deze antilichamen binden aan specifieke eiwitten op het oppervlak van de cellen. Elk antilichaam is gekoppeld aan een ander metaal. Zo kunnen we patronen van cellen onderscheiden per individu. Hiermee kunnen we de aanwezigheid en activiteit van alle verschillende soorten afweercellen in de plexus choreoïdus en omliggende gebieden in kaart te brengen. Daarbij vergelijken we het weefsel van hersendonoren met progressieve MS met hersenweefsel van donoren zonder MS. De afweercellen die aanwezig zijn in de plexus choreoïdus worden vergeleken met afweercellen in nabijgelegen hersengebieden.
Resultaat: Door gebruik te maken van deze geavanceerde techniek hebben we voor het eerst een compleet overzicht gekregen van de immunologische samenstelling van de plexus choreoïdus en omliggende gebieden in progressieve MS. We hebben gevonden dat in de plexus choreoïdus vooral veel geactiveerde B-cellen voorkomen. Daarnaast hebben we de cellen bestudeerd van het scheidingsgebied tussen de hersenholtes, het septum. In dit gebied kwam een bepaald type NK-cellen veel voor. Dat is opmerkelijk, want dit is nog niet eerder door iemand gezien. Om zeker te zijn, dat wat we zagen klopte, hebben we vervolgens ook het septum van overleden mensen met progressieve MS bestudeerd met een andere techniek, nl onder de microscoop. Ook hebben we het bloed van dezelfde donoren getest. In beide onderzoeken bleken dit type NK-cellen aanwezig te zijn. NK-cellen, zogenaamde Natural Killer cellen, beschermen het lichaam door lichaamsvreemde cellen aan te vallen. De rol die deze NK-cellen hebben bij MS is onduidelijk. Ze zouden een immuun modulerende rol kunnen hebben, maar mogelijk ook een beschermende rol hebben om zenuwschade te voorkomen.
Impact: Het begrijpen van het immuun profiel van de plexus choreoïdus en de omliggende gebieden is een cruciale eerste stap om meer inzicht te krijgen in de rol van deze hersenstructuren in MS. Wij gaan er dan ook vanuit dat dit onderzoek leidt tot een beter begrip van de processen die ten grondslag liggen aan progressieve MS en daarmee aanzet zal geven tot verder onderzoek naar de ontdekte mogelijke aangrijpingspunten voor therapieën.
Projectnummer: 20-1087
