Hoe komt het dat sommige afweercellen uit de bocht vliegen en, in plaats van infecties voorkomen, zich tegen het lichaam keren en schade veroorzaken? MS-onderzoeker Marvin van Luijn onderzoekt een specifiek type afweercel, de B-cel, die zich bij mensen met MS afwijkend gedraagt.
Bij mensen met MS is er een specifiek type afweercel dat uit de bocht vliegt: de B-cel. Een cel die elk mens normaal gesproken nodig heeft ter bescherming tegen infecties. Maar bij mensen met MS vliegen deze cellen uit de bocht, komen ze op plekken waar ze niet thuishoren – de hersenen – en richten ze daar schade aan. “Het goede nieuws is dat we goede medicatie hebben tegen dit type afweercel”, aldus Marvin van Luijn, wetenschapper bij ErasMS, het MS-onderzoekscentrum van het Erasmus UMC in Rotterdam. “De keerzijde is dat deze huidige medicatie álle B-cellen verwijdert – ook de goede. Terwijl je die natuurlijk gewoon nodig hebt. Er is dus alles aan gelegen om te snappen hoe zo’n B-cel zich ontwikkelt, zich gedraagt en waarom én hoe hij schade veroorzaakt.”
Dat is ook de kern van Marvins onderzoek: het bestuderen van de B-cel, hoe het komt dat hij de hersenen binnendringt en waarom en hoe hij zich daar ‘misdraagt’. Marvins onderzoek bij ErasMS loopt sinds 2019. Hij presenteert zijn nieuwe, tussentijdse resultaten tijdens ECTRIMS, een internationaal congres voor MS-onderzoekers en -behandelaars. “Tijdens het congres tonen we de recente resultaten uit onderzoek dat we, dankzij de Hersenbank voor MS, hebben kunnen doen op afweercellen uit hersenweefsel, -vlies, -vocht en bloed van donoren. In dat onderzoek zien we ons vermoeden bevestigd, namelijk dat het type B-afweercel op al die plekken verhoogd aanwezig is, zich verder heeft ontwikkeld en antilichamen produceert.”
Eén van de doelen van Marvins onderzoek is om te snappen hoe dat nu kan. “Hoe komt het dat dit type B-cel zich op deze manier kan ontwikkelen en in de hersenen terechtkomt? In ons onderzoek kijken we naar drie stadia die deze cel doormaakt. De eerste vraag gaat over het begin: hoe ontwikkelen dit soort afweercellen zich als ze nog niet ontspoord zijn? Daarna kijken we naar hoe ze eruit zien als het misgaat. Welke uiterlijke kenmerken hebben de cellen als ze uit de bocht vliegen? Kunnen we ze identificeren als ze de hersenen binnengaan? En tot slot: hoe gedragen ze zich als ze eenmaal in de hersenen zitten? Wat is de trigger dat ze zich helemaal kunnen ontwikkelen tot een antilichamen producerende cel? Hoe dragen ze bij aan de schade die ontstaat?”
“Uit eerder onderzoek weten we dat er twee grote risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van MS. De eerste is veranderingen in het genetisch pakketje van de afweercel. Daardoor wordt de B-cel actiever en ontwikkelt hij zich tot een cel die het brein kan binnendringen. De tweede grote risicofactor op het ontwikkelen van MS is het Epstein-Barr virus. Dit virus weet zich te hechten aan bepaalde receptoren aan de buitenkant van de B-cel, wordt vervolgens door de B-cel opgenomen en is op de een of andere manier in staat om zich daarbinnen schuil te houden. We vermoeden dat dit, in combinatie met het genetisch pakketje, de ideale omstandigheden creëert voor een B-cel om te ontsporen. Gelukkig kunnen we met medicatie die ontspoorde B-cellen terugdringen, maar de medicatie pakt ook de goede B-cellen aan. Ons uiteindelijke doel is om een therapie te ontwikkelen die alleen de ontspoorde B-cellen aanpakt.”
Dr. Marvin van Luijn
Dr. Marvin van Luijn is onderzoeker bij ErasMS, het MS-centrum verbonden aan het Erasmus MC in Rotterdam. ErasMS werd opgericht in 2002 en is een kennis- en expertisecentrum voor MS, zowel op regionaal, landelijk als internationaal niveau. De initiatiefnemers van ErasMS kozen Rotterdam als vestigingsplaats vanwege de grote aanwezige kennis van het immuunsysteem, erfelijkheid en virussen. Dankzij donateurs kan Stichting MS Research het wetenschappelijk MS-onderzoek bij ErasMS structureel ondersteunen. In 2019 kreeg Marvin van Luijn van Stichting MS Research een subsidie voor zijn onderzoek naar de ontmaskering van de schadelijke B-cel.
Wat is ECTRIMS?
ECTRIMS is een afkorting voor European Committee for Treatment and Research in Multiple Sclerosis. ECTRIMS is een jaarlijks, internationaal congres voor MS-onderzoekers en -wetenschappers. In 2021 vindt ECTRIMS plaats van 13 tot en met 15 oktober. Net als in 2020 is het congres online. Gedurende drie dagen presenteren onderzoekers hun projecten en recente bevindingen rondom hun MS-onderzoek. Tijdens ECTRIMS presenteren ook onderzoekers van academische MS-centra in Nederland. Het wetenschappelijk onderzoek dat daar plaatsvindt, wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting MS Research.
