MS wordt gekenmerkt door schade (laesies) in de hersenen, waardoor de beschermende laag rondom zenuwbanen (myeline) verdwijnt en de zenuwcellen zelf beschadigd raken. De hersenen worden gevormd door twee soorten weefsel, de zogenaamde witte en grijze hersenstof. In beide weefsels kunnen MS-laesies ontstaan, maar er zijn grote verschillen ontdekten Thecla en haar collega’s binnen MS Centrum Amsterdam. “In MS-laesies in de witte stof zijn veel ontstekingscellen aanwezig. Laesies in de grijze stof bevatten nauwelijks ontstekingscellen. Daarbij weten we dat het aantal MS-laesies in de grijze stof vooral toeneemt bij mensen met een progressieve vorm van MS.”
Omgeving bepaalt gedrag van cel
Thecla heeft voor haar promotieonderzoek hersenweefsel van overleden mensen met MS bestudeert onder de microscoop. Ze vond dat de microgliacellen in de witte stof anders van vorm waren en ook andere eiwitten op het oppervlakte hadden, dan de microglia in de grijze stof. Daarnaast heeft Thecla gemeten welke genen ‘aan’ en ‘uit’ stonden in de cellen van de witte en de grijze stof. Het bleek dat als je kijkt naar deze genen, er maar tien procent overlap is tussen cellen uit beide gebieden. Dit onderstreept hoe verschillend de cellen in witte en grijze stof leasies zijn. Vervolgens heeft Thecla microgliacellen uit de witte en grijze stof verder bestudeert in verschillenden celkweeksystemen. Ze toonde aan dat de microglia uit de witte en de grijze stof anders reageren op ontstekingsfactoren. Samengevat laat haar onderzoek zien dat microgliacellen, afhankelijk van de omgeving waarin zij zich bevinden, zich anders gedragen.
Model van stamcellen
De meeste MS-medicijnen zorgen ervoor dat er minder ontstekingscellen de hersenen binnen dringen. Ontstekingscellen veroorzaken vooral in de witte stof laesies schade. Daarom kunnen de huidige medicijnen het ontstaan van nieuwe MS-laesies in de witte stof remmen. Het onderzoek van Thecla suggereert dat MS-medicijnen minder effect hebben op laesies in de grijze stof, daar zijn immers nauwelijks ontstekingscellen aanwezig. Om de verschillen in witte en grijze stof laesies bij MS beter te begrijpen wordt er in een vervolgstudie gewerkt met een nieuw model. In dit model worden menselijke stamcelen geprogrammeerd tot zenuw- en microgliacellen. Deze cellen worden vervolgens samen gebracht in een kweekschaaltje. Door de samenstelling en omgeving van de kweek te manipuleren, kunnen onderzoekers een omgeving nabootsen die lijkt op MS-laesies in witte en grijze stof. Met dit model is het mogelijk om de volgende stappen te zetten: het ziekteproces in grijze stof nog beter te begrijpen en behandelingen ontwikkelen om MS-laesies in de grijze stof aan te pakken.
Het promotieonderzoek van Thecla van Wageningen is mogelijk gemaakt door een subsidie van de Stichting MS Research. Het onderzoek kon Thecla vervolgen dankzij de Gemmy & Mibeth Tichelaar prijs, een persoonlijke beurs voor fundamenteel MS-onderzoek die zij in 2020 ontving van de Gemmy en Mibeth Tichelaar Foundation en Stichting MS Research.
