“Waarom ontstaan nieuwe laesies, en waar precies? En in welke laesies herstelt myeline zich wel, of juist niet? Met behulp van deze subsidie kunnen we naar antwoorden zoeken op deze vragen.”
Prof.dr. Bart Eggen en dr. Susanne Kooistra
Belang:Bij MS wordt myeline, het isolerende vetlaagje om zenuwen, door onbekende oorzaken afgebroken, en ontstaan laesies. Het beschadigde myeline in deze laesies kan hersteld worden, maar soms, met name bij progressieve MS, treedt er geen herstel meer op en gaan zenuwcellen verloren. Het is onduidelijk 1) waarom en waar in de hersenen nieuwe laesies ontstaan en 2) in welke laesies myeline wel of niet herstelt. Een beter begrip in het ontstaan van laesies en het mogelijke herstel is een essentiële stap om nieuwe aanknopingspunten voor betere behandelingsmogelijkheden van MS te vinden.
Methode: Recente, innovatieve technieken maken het mogelijk om individuele cellen in MS-laesies in kaart te brengen. Hiermee is de mogelijkheid ontstaan om veranderingen in afzonderlijke cellen bij het ontstaan en het herstel van laesies te bestuderen. Het nadeel van deze technieken is dat achteraf niet precies bekend is waar de cellen zich in het weefsel bevonden. Deze informatie gaat verloren bij het verwerken van het weefsel, daardoor is niet te bepalen 1) met welke andere cellen iedere cel in contact is geweest, 2) of deze cel-cel contacten verstoord waren in een MS-laesie. In dit project gebruiken we een nieuwe aanpak om de informatie van individuele cellen te combineren met hun oorspronkelijke positie in het weefsel. Zo kunnen we inzicht krijgen in veranderde cel-cel interacties bij het ontstaan en de progressie van MS-laesies.
Wat de gevolgen zijn van verstoorde cel-cel interacties in MS-laesies voor het functioneren van hersencellen zullen we verder onderzoeken met behulp van primitieve stamcellen, zogenaamde geïnduceerde pluripotente stamcellen, of iPS-cellen. We kunnen bloedcellen van mensen herprogrammeren tot deze iPS-cellen. Deze iPS-cellen kunnen we vervolgens in het laboratorium laten uitgroeien tot verschillende soorten hersencellen: astrocyten, oligodendrocyten, microglia en zenuwcellen. Met deze methode kunnen we levende menselijke hersencellen maken en onderzoeken. Met dit model gaan wij bestuderen wat de effecten zijn van de eerder bepaalde verstoorde cel-cel interacties op de functies van verschillende soorten hersencellen en hoe deze veranderingen mogelijk inzicht kunnen geven op het ontstaan van MS laesies en myeline herstel.
Verwacht resultaat: Dit onderzoek zal inzicht verschaffen in hoe verschillende hersencellen betrokken zijn bij het ontstaan en de progressie van MS-laesies. Het uiteindelijke doel is nieuwe aanknopingspunten vinden voor de ontwikkeling van therapieën die effectief zijn bij (progressieve) MS.
Impact: Dit onderzoek leert ons hoe de normale functies van hersencellen verstoord raken bij MS en welke rol deze verstoorde functies spelen in de vorming of herstel van MS-laesies. Deze kennis is van belang om MS beter te begrijpen en dit begrip is noodzakelijk voor de identificatie van nieuwe aanknopingspunten voor de verbetering van therapieën voor MS.
Projectnummer: 20-1104
