Voor een goede werking van zenuwcellen, is één stof heel belangrijk: myeline. Deze bijzondere stof vormt een isolatielaag rondom zenuwcellen, zoals het omhulsel om een elektriciteitsdraad. Daardoor kunnen signalen in de hersenen en het ruggenmerg snel worden doorgegeven, net als elektriciteit via de koperdraad.
Door MS ontstaan ontstekingen in het centrale zenuwstelsel en raakt myeline beschadigd. Gevolg is dat zenuwcellen signalen slechter en uiteindelijk helemaal niet meer kunnen doorgeven. Als we dit kunnen doorbreken of myeline kunnen herstellen is er hoop op een betere toekomst voor mensen met MS. Wat is myeline precies en waarom heeft schade aan deze stof grote gevolgen? Maar ook: hoe donateurs vaak kiezen om te geven voor myelineonderzoek en welke inzichten dat al gebracht heeft.
Myeline is een witte, vetachtige stof die zich rondom de zenuwcellen bevindt. Het bedekt de uitlopers van de zenuwcellen: de axonen of zenuwbanen. Deze uitlopers zijn verantwoordelijk voor het doorgeven van signalen van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcel, het zijn een soort bruggetjes. Myeline werkt in dit proces als een isolerend laagje, waardoor het signaal snel via de zenuwbaan naar een volgende zenuwcel kan komen.
Myeline wordt gemaakt in de hersenen en het ruggenmerg door speciale hersencellen: de zogenaamde oligodendrocyten. Een oligodendrocyt is heel flexibel, het kan zich met zijn lange ‘tentakels’ helemaal om een zenuwcel heen wikkelen. Dat doet de cel net zo lang totdat er een myelinelaag om de zenuwbaan is ontstaan. Een enkele oligodendrocyt kan meerdere zenuwcellen voorzien van myeline.
Myeline heeft drie belangrijke functies in het centrale zenuwstelsel:
Je kunt de functie van myeline vergelijken met die van een elektriciteitsdraad. De hersensignalen zijn de elektriciteit die door de koperen draad heen loopt en myeline is het plastic isolatiemateriaal er omheen. Wanneer het plastic van een elektriciteitsdraad kapot is krijg je kortsluiting. Iets vergelijkbaars kan gebeuren in onze hersenen. Als de myeline rondom een zenuwbaan beschadigd raakt, kan deze zenuwcel signalen niet meer snel en efficiënt doorgegeven. Daarbij is een zenuwcel zonder beschermlaag ook kwetsbaarder voor andere schade. Ook kan een zenuwbaan zonder myeline niet voldoende voedingsstoffen binnen krijgen. Voor een goede werking van zenuwen, is het dus belangrijk dat schade aan myeline snel hersteld wordt. Gebeurt dat niet, dan ontstaat er ‘kortsluiting’ en kunnen de hersenen de spieren en organen in het lichaam niet meer goed aansturen.
Bij mensen met MS is er schade aan myeline en raakt de signaaloverdracht in het centrale zenuwstelsel verstoord. Dit leidt tot uitval van verschillende functies van het lichaam. Ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg dragen bij aan de afbraak van myeline.
Wat deze ontstekingen veroorzaakt is nog niet precies bekend. Wel weten we dat bij MS het immuunsysteem te actief is. Normaal beschermt het immuunsysteem ons lichaam tegen ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen. Bij MS dringen agressieve afweercellen de hersenen binnen en veroorzaken een ontsteking, zelfs als er helemaal geen ziekteverwekker (meer) is…
Onderzoekers vermoeden dat de schadelijke afweercellen myeline en oligodendrocyten zien als potentiële ziekteverwekkers en ze daarom aanvallen. Wanneer het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt spreekt men ook wel van een auto-immuunziekte.
Myeline kan worden hersteld door de oligodendrocyten. Dat proces wordt ‘remyelinisatie’ genoemd, waarbij een nieuwe laag myeline wordt gemaakt. Bij relapsing remitting MS , de aanvalsgewijze vorm waarmee MS bij de meeste mensen begint, zien we dat er gelukkig nog sprake is van herstel doordat er een nieuwe laag myeline wordt aangemaakt. Dit verklaart waarom na een schub de klachten door MS voor een groot deel weer afnemen. Bij progressieve MS of gevorderde MS, is het lichaam helaas niet meer in staat om een nieuwe laag myeline te vormen. Hierdoor raken zenuwcellen dermate beschadigd dat zij uiteindelijk afsterven en hun functie kwijt raken. Lees hier het artikel van dr. Wia Baron en haar team.
Myeline herstel is de focus van het onderzoek van MS Centrum Noord Nederland in Groningen dat onze Stichting dankzij donateurs subsidieert. Onderzoekers van dit centrum willen begrijpen welke cellen en mechanismes een rol spelen bij enerzijds de afbraak van myeline in MS en anderzijds het (verstoorde) herstel van myeline.
In 1988 is de eerste subsidie naar myeline onderzoek aan hen toegekend, een bedrag van 240.000 gulden. Inmiddels is 9.6 miljoen euro geïnvesteerd in onderzoek bij het MSCNN, waarvan het merendeel voor myeline onderzoek.
Blokkade van myelineherstel
Waarom is in de loop van de tijd herstel niet meer mogelijk? De onderzoekers van MSCNN hebben ontdekt dat bij mensen met MS het natuurlijke herstel op meerdere manieren wordt geblokkeerd. Zij kunnen in het laboratorium al een aantal van deze blokkades omzeilen en gebruiken deze kennis voor de ontwikkeling van een mogelijk nieuwe behandeling. Door dit onderzoek komt dus een medicijn om myeline te herstellen een stapje dichterbij! Stichting MS Research steunt dit belangrijke onderzoek met verschillende subsidies, waaronder de centrumsubsidie Het herstel van myeline dichterbij en het meerjarige project Nieuw doelwit om falend myelineherstel te overwinnen.
Donateurs maken myeline onderzoek mogelijk
Myeline-onderzoek spreekt donateurs aan. Het biedt perspectief op een betere toekomst. Bijvoorbeeld aan Rita Zoetemelk. Rita heeft zelf MS. Ze doneert elk kwartaal via een automatische incasso aan de Stichting. En heeft gekozen voor “niet geoormerkt geven” omdat ze, zoals ze zelf zegt, moeilijk kan kiezen voor één bepaald MS-onderzoek. Wel heeft zij een paar jaar geleden, naast haar terugkerende bijdrage, een éénmalige grote donatie gedaan voor myeline-herstel onderzoek binnen het MS Centrum Noord Nederland. “Ik las in het magazine Rondom MS een artikel over dit onderzoek en de mogelijkheid om de myeline-laag te repareren. Dit artikel sprak mij héél erg aan. Het genezen van MS is nog zo ver weg, maar als dit onderzoek gaat lukken, dan kan dit een soort van tussenoplossing zijn om MS tot stilstand te brengen en hiermee de kwaliteit van leven met MS te vergroten.”
Lees hier het artikel van Rita.
“Hopelijk leidt het huidige onderzoek wel tot de doorbraak voor de volgende generatie.”
Dankzij donaties hebben wij al veel onderzoek naar de rol van myeline en myelineherstel kunnen subsidiëren. We zetten de belangrijkste resultaten op een rijtje:
Er is al veel kennis vergaard over de processen en cellen die een rol spelen bij de aanmaak en afbraak van myeline. We weten welke cellen myeline aanmaken (oligodendrocyten), dat voorlopers van deze cellen moeten uitrijpen, volwassen moeten worden, voordat ze myeline gaan produceren en welke signalen ervoor zorgen dat deze volwassen myeline-producerende cellen ontstaan.
Ook weten we dat microglia, de afweercellen van het centrale zenuwstelsel, invloed hebben op de aanmaak van myeline en bijdragen aan het ziekteproces in MS. Een belangrijk inzicht is dat deze microglia cellen, afhankelijk van hun omgeving/ de plek in de hersenen, een andere functie hebben. Lees verder https://msresearch.nl/ms-onderzoek/onderzoek/microglia-in-de-ontwikkeling-van-ms/
Door ontstekingen in het centrale zenuwstelsel ontstaat schade aan myeline, tegelijkertijd is bij MS ook het natuurlijke herstel van myeline geblokkeerd.
In de door MS aangetaste gebieden wordt het herstel van myeline geremd door ‘eiwit-klonten’. Ontstekingsfactoren zorgen er namelijk voor dat het eiwit fibronectine ‘verkeerd’ wordt opgevouwen en samen klontert. Deze fibronectine klonten remmen het herstel van myeline doordat de voorlopers van cellen die myeline aanmaken (oligodendrocyten) zich niet meer kunnen ontwikkelen tot volwassen myeline-producerende cellen. Daarnaast is een enzym (MMP7) dat normaal deze eiwitklonten kapot maakt, minder aanwezig in MS-laesies.
Bepaalde stoffen kunnen het blokkerende effect van eiwit-klonten op herstel van myeline opheffen. Het toevoegen van deze stoffen zorgt ervoor dat myeline wel weer wordt aangemaakt.
Het negatieve effect van fibronectine klonten wordt opgeheven door een vetachtige stof genaamd GD1a. Er wordt gezocht naar een goede manier om deze stof (GD1a) te verpakken zodat deze de bloed-hersenbarrière kan passeren en op de juiste plek in de hersenen terecht komt. Dit is nodig als we de gunstige effecten van GD1a willen gebruiken als toekomstig medicijn dat myeline herstel bevordert.
Lees verder https://msresearch.nl/ms-onderzoek/onderzoek/afgifte-verpakt-medicijn-voor-myelineherstel/
Chaperone eiwitten zorgen voor een juiste ontvouwing van het eiwit fibronectine en er zijn eerste aanwijzingen dat dit het ontstaan van fibronectine klonten kan voorkomen.
Lees verder https://msresearch.nl/ms-onderzoek/onderzoek/nieuw-doelwit-om-falend-myelineherstel-te-overwinnen/
Er is een PET-scan in ontwikkeling waarmee myeline afbraak en aanmaak bij mensen met MS in beeld kan worden gebracht.
Lees verder https://msresearch.nl/ms-onderzoek/onderzoek/medas-pet-scan-myeline-meten-is-weten/
Onderzoek dat 25.000 mensen in Nederland en 2,8 miljoen mensen wereldwijd daadwerkelijk zicht geeft op een betere toekomst!