Voor sommigen was dit vanwege de pandemie de eerste kans om hun onderzoek – digitaal – te presenteren aan collega’s. En ook voor onderzoekers is dat best spannend, maar vooral leuk en leerzaam. Tijdens de MS-onderzoeksdagen van Stichting MS Research werden veelbelovende nieuwe inzichten gedeeld.
Wetenschappelijke onderzoek naar de oorzaken van en oplossingen voor MS vindt voornamelijk plaats binnen de academische MS-centra. Onze donateurs leveren hier een substantiële bijdrage aan. De vier Nederlandse centra – MS Centrum Amsterdam, MS Centrum ErasMS, MS Centrum Noord-Nederland en de Nederlandse Hersenbank voor MS presenteerden samen met Universitair MS Centrum Hasselt-Pelt uit België hun resultaten en huidige stand van zaken. Deze MS-centra hebben ieder een eigen focus binnen het MS-onderzoek en zijn complementair aan elkaar. Ook het praktijkgericht onderzoek van MS exertisecentrum Nieuw Unicum kwam uiteraard aan bod.
Wat opviel tijdens het tweedaagse congres was de grote diversiteit aan onderwerpen en de grote betrokkenheid en het enthousiasme van de jonge onderzoekers. Het is indrukwekkend te zien op welke wijze kennis wordt opgebouwd en gebundeld. Dit leidt op korte en langere termijn tot betere zorg voor mensen met MS. Een paar thema’s en resultaten.
MS is een enorm complexe ziekte. In het ziekteproces zijn veel verschillende soorten afweercellen betrokken. Niet alleen het type afweercel speelt een rol, maar ook de plek waar deze cellen zich bevinden: in het bloed, in de hersenvloeistof of in het hersenweefsel. Onderzoek uit verschillende centra toont dat de omgeving van grote invloed is op hoe cellen zich gedragen. Zo krijgen afweercellen andere eigenschappen zodra zij de hersenen zijn binnen gedrongen. Zelfs op het kleinste niveau, binnen een MS-laesie, speelt locatie een rol. Cellen die aanwezig zijn in de kern van een laesie brengen bijvoorbeeld andere genen tot expressie dan cellen die aan de rand gelegen zijn. Locatie is dus een belangrijke factor.
Het stoppen van de progressie van MS is een belangrijk overkoepelend thema. Daarbij richten onderzoekers zich onder meer op het in kaart brengen van hersennetwerken: hoe zitten de netwerken in elkaar, hoe zijn ze met elkaar verbonden en hoe ‘praten’ ze met elkaar? Met behulp van technieken zoals MRI, in het lab gekweekte ‘mini-hersenen’ en hersenweefsel van overleden MS-patiënten kunnen onderzoekers weefsel karakteriseren, ziekteprocessen en betrokken cellen bestuderen. Met deze brede aanpak krijgen we een beter idee van hoe MS zich ontwikkelt in de tijd.
Tijdens de MS-onderzoeksdagen was er ook aandacht voor nieuwe technologie, die nieuwe kansen biedt en doorbraken mogelijk maakt in MS-onderzoek. Nieuwe technieken leveren ontzettend veel data op en inzicht in het ziekteproces. ‘Data science’ krijgt daarom een steeds belangrijkere plek in het onderzoek. Een mooi voorbeeld is de MS Data Alliance, een internationaal initiatief dat data over MS op grote schaal en veel sneller toegankelijk maakt voor MS-onderzoekers en behandelaars. Dat is niet alleen gunstig voor het MS-onderzoek wereldwijd, maar vooral voor de MS-patiënt. Lees er hier meer over.
Binnen de centra is ook aandacht voor oplossingen voor nu, zoals het beter voorspellen van achteruitgang en monitoren van hoe effectief een behandeling is. Wie heeft baat bij een krachtige medicatie en wie niet? MS-neurologen hebben steeds meer aandacht voor ‘overbehandeling’. Het uitgangspunt is een effectieve medicatie met zo min mogelijk bijwerkingen. Om behandelingen steeds verder te kunnen personaliseren, is het cruciaal dat zij veranderingen in ziekteactiviteit vroeg kunnen opsporen. Daarom wordt gezocht naar biomarkers in bloed, zijn er nieuwe MRI-technieken in ontwikkeling en werken onderzoekers aan een PET-scan om myelineafbraak en -herstel in beeld te brengen.
Naast aandacht voor de effectiviteit van behandelingen werken onderzoekers en zorgverleners ook aan het zo goed mogelijk in beeld krijgen van de zorgvraag van de patiënt: hoe kunnen zorgverleners mensen met MS zo goed mogelijk ondersteunen zodat MS zo min mogelijk impact heeft? Daarbij is veel aandacht voor de zichtbare, maar ook onzichtbare klachten van MS, zoals ernstige vermoeidheid en problemen met het denkvermogen. Veelbelovend is een nieuwe therapie gericht op bewegen en muziek.
Het belang van onderzoek naar oorzaken van en oplossingen voor MS werd eens te meer duidelijk door de presentatie van MS-expertisecentrum Nieuw Unicum, over mantelzorg voor MS-patiënten en de psychologische impact van MS op mantelzorgers.
Tijdens de MS-onderzoeksdagen werden ook de Thesis Awards uitgereikt: prijzen voor jonge onderzoekers die met hun proefschrift een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het MS-onderzoek wereldwijd. De afgelopen twee jaar zijn maar liefst 31 proefschriften gepubliceerd op het gebied van zowel fundamenteel als klinisch MS-onderzoek.
De jury selecteerde de zes onderzoeken met de meeste impact. Geen makkelijke opgave, want alle proefschriften leveren zeer waardevolle inzichten op. Lees hier meer over de winnaars.
